Αν μιλήσουμε για την νεότερη ιστορία του Κουρδιστάν, το Κουρδιστάν διαμελίστηκε το 1639 με συμφωνία του Qesrî Şîrîn ανάμεσα της αυτοκρατορίας των Σαφαβιδών (Πέρσες) και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τα σημερινά “σύνορα” της Τουρκίας με το Ιράν και το Ιράν με το Ιράκ αντιστοιχούν περίπου με αυτό το διαμελισμό. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τότε μέχρι 1850, το Κουρδιστάν ελεγχόταν από τα Κουρδικά πριγκιπάτα με κάποια χαλαρή υποτέλεια στο οθωμανικό και περσικό κράτος.
Στην πιο πρόσφατη ιστορία, σημαντική εθνική εξέγερση των Κούρδων με σαφής εθνικά χαρακτηριστικά εναντία του περσικού κράτους είναι εκείνο του 1880. Το 1923 με την συμφωνία της Λωζάνης, το υπό κατοχή των Οθωμανών τμήμα του Κουρδιστάν διαμελίστηκε σε τρία τμήματα ανάμεσα Τουρκία, Αγγλία και Γαλλία. Το σημερινό Ιράκ ήταν υπό της αγγλικής κατοχής και η σημερινή Συρία ήταν υπό της Γαλλικής κατοχής. Αργότερα δημιουργήθηκαν τα κράτη του Ιράκ και της Συρίας και ένα μέρος του Κουρδιστάν έμεινε υπό την κατοχή αυτών 2 νέων κρατών. Με την συμφωνία της Λωζάνης τα δυο ισχυρά ιμπεριαλιστικά κράτη της εποχής σε συνεργασία με τα δικτατορικά καθεστώτα της περιοχής στέρησαν από τους Κούρδους το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και την δημιουργία ενός ανεξάρτητού Κουρδιστάν. Ολόκληρος 20ος Αιώνας είναι ο αιώνας εξεγέρσεις και αγώνα του κουρδικού έθνους.
Στο διάστημα 1941- 1946 Ιράν βρίσκεται υπό σοβιετική αγγλική και αμερικανική κατοχή. Σε αυτό το διάστημα, με την ένωση των εθνικών κουρδικών οργανώσεων ιδρύεται το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PDK) και αναπτύσσεται ραγδαία το κουρδικό εθνικό κίνημα. Σε αυτές ευνοϊκές συνθήκες, στο ένα σημαντικό μέρος του ιρανοκρατούμενου ανατολικού τμήματος του Κουρδιστάν, το 1946 δημιουργείται ένα κουρδικό κράτος με την πρωτεύουσα Mahabad. Οι Pêşmerge (*3) του Barzanî που αριθμούσαν χιλιάδες μαχητές ήταν η κύρια στρατιωτική δύναμη της δημοκρατίας. Ένα χρόνο μετά, η Σοβιετική Ένωση σύναψε συμφωνία για εκμετάλλευση πετρελαίου με το Ιράν και απέσυρε την σχετική υποστήριξη της στους Κούρδους. Η κουρδική δημοκρατία καταλύθηκε, ο πρόεδρος της δημοκρατίας, ο πρωτουργός και κάποιοι υπουργοί απαγχονίστηκαν στην ίδια πλατεία που ένα χρόνο νωρίτερα, υψώνοντας την κουρδική σημαία, ανακήρυξαν την ανεξαρτησία.
Η εμπειρία αυτής σύντομης δημοκρατίας του Κουρδιστάν άφησε μια σημαντική εθνική παρακαταθήκη στους Κούρδους: Καθώς σε ένα μέρος του Κουρδιστάν υπήρχε κουρδική διοίκηση, κυμάτιζε η κουρδική σημαία, οργανώθηκε εκπαίδευση στα κουρδικά, εκδόθηκαν πολλά έντυπα, δημιουργήθηκαν οργανώσεις των γυναικών και των νέων. Καθοριστικέ ο κουρδικός εθνικός ύμνος (*4) που σήμερα είναι εθνικός ύμνος όλων των Κούρδων. Επίσης η διαθήκη του πρόεδρου του Κουρδιστάν Qazî Muhemed είναι ένας ύμνος στον αγώνα για την ελευθερία των Κούρδων και για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν.
Μετά την πτώση της κουρδικής δημοκρατίας, Barzanî με 500 Pêşmerge του πολεμώντας με το στρατό του Ιράκ και Ιράν, διασχίζοντας πάνω από 300 χλμ. τα “σύνορα” Ιράν, Ιράκ και της Τουρκίας, πέρασαν στην Σοβιετική Ένωση. Μετά την πτώση της μοναρχίας στο Ιράκ το 1958 ο Barzanî με τους μαχητές του γύρισαν στο νότιο τμήμα του Κουρδιστάν. Το 1961 ξεκινά η μεγάλη επανάσταση η οποία το1970 ανάγκασε το καθεστώς του Ιράκ να παραχωρήσει την αυτονομία στο Κουρδιστάν. Το καθεστώς του Ιράκ δεν τήρησε το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα όσον αφορά την δημογραφική απογραφή του πληθυσμό και τον ορισμό των συνόρων του Κουρδιστάν. Το 1975 ξεκίνησε ξανά η επανάσταση που έληξε με την ήττα των Κούρδων. Το Κουρδιστάν βομβαρδιζόταν με τα σοβιετικά Mig. Σε όλο αυτό το διάστημα υπήρχε μια έντονη ζύμωση και αλληλοβοήθεια σε όλα τα τμήματα του Κουρδιστάν.
Το 1979 έπεσε η μοναρχία του Σάχη στο Ιράν. Σε εκείνη ιστορική συγκυρία οι Κούρδοι Pêşmerge απελευθέρωσαν ένα σημαντικό μέρος του ανατολικό Κουρδιστάν, ανάμεσα αυτών των περιοχών υπήρχαν και 8 μεγάλες πόλεις. Το θεοκρατικό και δικτατορικό καθεστώς του Χομεϊνί δεν αναγνώρισε τα εθνικά αιτήματα των Κουρδών. Βομβαρδίσθηκαν με πολεμικά αεροπλάνα απελευθερωμένες πόλεις, οι Pêşmerge αποσύρθηκαν από τις πόλεις.
Κατά την διάρκεια του οκτάχρονου πόλεμο Ιράν και Ιράκ (1980 -1988), το Κουρδιστάν μεταβλήθηκε σε πεδίο μάχης για αυτά δυο κράτη. Ένα χρόνο μετά την λήξη το πολέμου, στην Βιέννη της Αυστρίας δολοφονείται ο ηγέτης του Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν του Ιράν (PDK-Î) ο Dr. Qasimlo από θεοκρατικό καθεστώς και λίγο μετά, το 1992, κατά την διάρκεια της Σοσιαλιστικής Διεθνής στο Βερολίνο της Γερμανίας σε μια ταβέρνα δολοφονείται ο νέος ηγέτης ο Dr. Şerefkendî και άλλα στελέχη το κόμματος. Και στις δυο περιπτώσεις οι δολοφόνοι, οι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών του Ιράν με την ανοχή αυτών των κρατών διέφυγαν από αυτές τις χώρες και επέστρεψαν στο Ιράν, και μετέπειτα δεν υπήρξε καμιά κύρωση εις βάρος του ισλαμικού καθεστώτος.
Μετά την απώλεια των σημαντικών ηγετών, το PDK-Î μπήκε σε βαθιά κρίση και διασπάστηκε σε δυο κόμματα.
Από το 1991 ένα μέρος του νότιο Κουρδιστάν (Ιρακοκρατούμενο) βρίσκεται έπο τον έλεγχο των Κουρδών, με εκπαίδευση, κοινοβούλιο, στρατό κλπ. και μετά πτώση του Saddam, από το 2003 αυτό το μέρος είναι πια ομόσπονδο τμήμα του Ιράκ. Σε αυτή την περιοχή οι Κούρδοι το 2017 στο Δημοψήφισμα για την Ανεξαρτησίας του Κουρδιστάν με 92,73% των ψήφων είπαν «Ναι» στην ανεξαρτησία. Σε αυτήν την περιοχή του νότιο Κουρδιστάν υπάρχουν βάσεις των Pêşmerge των PDK-Î και άλλων οργανώσεων των Κούρδων του ανατολικό Κουρδιστάν. Πρόσφατα φέτος, τα δυο PDK-Î ενώθηκαν πάλι σε ένα ενιαίο κόμμα. Αυτό το κόμμα έχει μεγάλη επιρροή στο ανατολικό Κουρδιστάν. Οι Κούρδοι είναι πιο οργανωμένο και πολιτικοποιημένο έθνος στην επικράτεια του Ιράν και αγωνίζονται για την αυτοδιάθεση του Κουρδιστάν. Σε κατάλληλες συνθήκες και αυτοί όπως στο νότιο Κουρδιστάν είναι σε θέση να πουν σε 92,73% «Ναι» στην ανεξαρτησία του Κουρδιστάν.
Το Ιράν είναι μια μεγάλη φυλακή την εθνών. Οι Πέρσες και Σιιτική εκδοχή του Ισλάμ είναι το έθνος και η θρησκεία που κατέχουν το κράτος. Οι Πέρσες αποτελούν λιγότερο από το μισό πληθυσμό του κράτους. Οι Αζέροι, οι Κούρδοι, οι Βελούχοι είναι μεγάλες εθνικές ομάδες. Όλες οι εθνικές ομάδες και λαοί (έκτος από τους Πέρσες) στερούνται ακόμα από τα πιο βασικά τα εθνικά τους δικαιώματα, όπως η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας στην εκπαίδευση.
Στο Ιράν δεν υπάρχει η ελευθεροτυπία, ελεύθερα πολιτικά κόμματα και οργανώσεις, η κοινωνία των πολιτών και δεν γίνονται ελεύθερες εκλογές. Ότι θεωρούμε δεδομένο στις δημοκρατικές χώρες, στο θεοκρατικό και δικτατορικό καθεστώς του Ιράν απαγορεύονται. Είναι το κράτος που μετά από δικτατορικό καθεστώς της Κίνας έχει μεγαλύτερο αριθμό θανατικών ποινών παγκοσμίως. Μάλιστα οι κρατούμενοι που σε πολλές περιπτώσεις είναι οι πολιτικοί κρατούμενοι, απαγχονίζονται δημοσίως.
Στις μέρες μας, συνεχίζονται οι διαδηλώσεις ενάντια στο δικτατορικό θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν. Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν μετά από τον βασανισμό και την δολοφονία της 22χρονης Κούρδισσας Jina (Mahsa) Emini κατά τη διάρκεια της κράτησης της στην Τεχεράνη. Η Jina φυλακίστηκε από την “αστυνομία των ηθών” επειδή δεν σκέπαζε καλά τα μαλλιά της με την επιβαλλόμενη μαντίλα. Οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στην πόλη Saqez στις 17/9/2022 κατά τη διάρκεια της κηδείας της Jina Emini, γρήγορά επεκτάθηκαν σε όλες πόλεις του ανατολικού Κουρδιστάν και έπειτα επεκτάθηκαν σε όλες πόλεις του Ιράν.
Στις διαδηλώσεις έχουν δολοφονηθεί από το θεοκρατικό καθεστώς εκατοντάδες διαδηλωτές. Ενώ εδώ μέρες έχει διακοπεί το διαδίκτυο στο Ιράν. Οι διαδηλώσεις παίρνουν τη μορφή της εξέγερσης και γενικής ανυπακοής ενάντια στο θεοκρατικό δικτατορικό καθεστώς του Ιράν.
(*1) Για τους Κούρδους το Κουρδιστάν είναι ένα όπως και όλοι οι Κούρδοι αποτελούν ένα έθνος. Υπό την κατοχή των τεσσάρων αποικιοκρατικών κρατών (Τουρκία, Ιράν, Ιράκ και Συρία) τμήματα του Κουρδιστάν, στην συνείδηση των Κούρδων και στον εθνικό απελευθερωτικό αγώνα είναι τα τέσσερα τμήματα του ενός συνόλου.
(*2) “Τα σύνορα” που άδικα διαμελίζουν τους Κούρδους και το Κουρδιστάν, δεν έχουν ηθική ισχύ και δεν αναγνωρίζονται από τους Κούρδους.
(*3) Pêşmerge: Αυτός που αψηφά τον θάνατο, στα κουρδικά, ο Κούρδος μαχητής.
(*4) Ο κουρδικός εθνικός ύμνος Ey Reqîb (Ω Αντίπαλε). Οι πρώτοι στίχοι είναι τα εξής:
“Ω Αντίπαλε, ο λαός που μιλεί κουρδικά υπάρχει ακόμη
Ας μην πει κανείς ότι οι Κούρδοι δεν υπάρχουν πια.
Οι Κούρδοι εξακολουθούν να ζουν,
η σημαία μας δεν θα υποσταλεί ποτέ.”
12/9/2022
Serhad Bapir
* Ένα σημαντικό μέρος του κείμενου αυτού δημοσιεύθηκε στο τεύχος 180 της εφημερίδας ΡΗΞΗ (15 Οκτωβρίου 2022). Για την συνοχή του κείμενου, δημοσιεύεται εξολοκλήρου εδώ.
