Πέμπτη 10 Απριλίου 2008

Σερχάτ Χαράζοντας τις μορφές του αγώνα

Αραράτ. Το βουνό που σταμάτησε η Κιβωτός του Νώε, αλλά και ένα εκπληκτικό τοπίο, φορτισμένο με πολλές έννοιες και συμβολισμούς για τους λαούς που έζησαν και ζουν στη σκιά του: Τους Κούρδους και Αρμένιους.

Συνέντευξη στην ΣΜΑΡΩ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ

Για τους Κούρδους το όρος Αραράτ ή Αγκίρι (δηλαδή, το βουνό της φωτιάς), όπως το ονομάζουν, είναι σύμβολο της ελευθερίας και ¨όπλο¨ στον αγώνα κατά τον εισβολέα, καθώς προσφέρει καταφύγιο στους εξεγερμένους και τους καταδιωγμένους. Και οι Κούρδοι αγρότες, οι απλοί άνθρωποι της υπαίθρου, συνηθίζουν να λένε ¨Οι Τούρκοι έχουν σύγχρονα αεροπλάνα και όπλα, εμείς όμως, έχουμε τα βουνά¨.
Η ονομασία ¨Αραράτ¨ δόθηκε στο βουνό από τους Ουράρτου, έναν ιστορικό λαό της περιοχής που έζησε γύρω στο 2.000 π.Χ. Οι ντόπιοι λαοί, Κούρδοι και Αρμένιοι, που μιλούν την ίδια γλώσσα με αυτή την ινδοευρωπαϊκής προέλευσης φυλή, συσχετίζουν την καταγωγή τους και το πολιτισμό τους με τους Ουράρτου. Γεγονός που αναιρεί οποιαδήποτε συγγένεια με τους Τούρκους!

Νησάκι Axtamar, 1995, σινική μελάνι. 17x25 εκ.


Το γεμάτο συμβολισμούς αυτό το βουνό επέλεξε ως πηγή έμπνευσης ο Κούρδος χαράκτης και ζωγράφος Σερχάτ για να παρουσιάσει την έκθεση του ¨Αραράτ και στους πρόποδες του Αραράτ¨, στη αίθουσα ¨Τέχνη¨ της Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρίας, στο Κιλκίς. Στην έκθεση περιλαμβάνονται 40 χαρακτικά και 20 τοπία με σινική μελάνι ή κραγιόν, μέρος της δουλειάς του καλλιτέχνη κατά την τελευταία δεκαετία.
Γεννημένος στο Τετουάν του βορείου Κουρδιστάν, ο Σερχάτ καταδιώχθηκε από την τουρκική χούντα και το 1984 διέφυγε στην Ελλάδα ως πολιτικός πρόσφυγας. Στην Θεσσαλονίκη έφθασε ένα χρόνο μετά για να κάνει σπουδές στη σχολή νεοελληνικής γλώσσας και αργότερα στη σχολή καλών τεχνών του Αριστοτέλειου πανεπιστημίου.
¨Ζωγραφίζω επειδή προέρχομαι από μια οικογένεια, στην οποία όλοι ζωγραφίζουν. Είμαστε δώδεκα αδέλφια και όλοι με δικό τους τρόπο ζωγραφίζουν. Ένας μικρότερος αδελφός μου ήταν φοιτητής στη σχολή καλών τεχνών, αλλά εξαναγκάστηκε από τουρκικές διωκτικές αρχές να εγκαταλείψει τις σπουδές του¨, μας λέει ο Σερχάτ.

Στο χωριό, 1995, σινική μελάνι, 30x21 εκ.

Σήμερα, πέντε από τα έντεκα αδέρφια του βρίσκονται στην Ευρώπη, ο ένας γιατρός, ο άλλος οικονομολόγος… Ο ίδιος, παρόλο που λείπει από την πατρίδα του εδώ και 14 χρόνια, μέσα από πρόσφατες φωτογραφίες ή από μνήμης ¨επιστέφει¨ καλλιτεχνικά στο Αραράτ. ¨Τα έργα που παρουσιάζω, θεματικά σχετίζονται με την πατρίδα μου. Βέβαια, δεν είμαι καθηλωμένος σε αυτό το θέμα. Έχω ζωγραφίσει και κάποια πράγματα από την Ελλάδα. Αλλά εκείνο που με ενδιαφέρει είναι ο άνθρωπος, ο οποίος παραμένει στο επίκεντρο της δουλειάς μου. Κάτι που φαίνεται ιδιαίτερα στα χαρακτικά μου, οξυγραφίες, ξυλογραφίες, λινόλεουμ, αλλά και πάνω σε βιομηχανικό ξύλο γιασενίτ.
Είναι μια δική μου ερμηνεία και απόδοση της ανθρώπινης μορφής, σε μια ειδική ¨γλώσσα¨. Δεν είναι ρεαλιστική απεικόνιση καθώς υπάρχουν πολλά με αφαιρετική, ίσως και συμβολική τάση. Πηγή έμπνευσής μου, όμως, είναι οι άνθρωποι ενός λαού από τον οποίο κατάγομαι: Οι Κούρδοι. Είναι ένας φόρος τιμής απέναντι τους για τους αγώνες που δίνουν καθημερινά. Ένας φόρος τιμής προς αυτούς που μένουν στον τόπο τους και αγωνίζονται, βασανίζονται, ταλαιπωρούνται, δολοφονούνται. Αυτοί είναι οι Κούρδοι κι εγώ, με δικό μου τρόπου, προσπάθησα να ερμηνεύσω κάποια πράγματα, δίχως να παγιδευτώ σε ένα είδος σοσιαλιστικό ρεαλισμού ή κάποιο είδος κομματικής ιδεολογικής τέχνης¨.

Χωρικός 2, 1989, χάραξη σε λινέλιουμ, επιζωγραφισμένο, 23x17 εκ.


Με αγάπη και σεβασμό προς αυτούς τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους, ο Σερχάτ χάραξε και ζωγράφισε τις μορφές τους. ¨Η χαρακτική είναι δύσκολη υπόθεση¨, λέει. ¨Σχεδιάζεις, χαράζεις μια ύλη. Είναι μια πάλη ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο, μια αρμονική συμβίωση και αλληλοσυμπλήρωση τους. Με αυτήν την ¨σκληρή¨ τεχνική προσπάθησα να αποδώσω τις ανθρώπινες μορφές του Κουρδιστάν, χαράζοντας με μαχαίρι την ύλη.
Σε μια χώρα, σαν την πατρίδα μου, όπου οι άνθρωποι καθημερινά δολοφονούνται, όπου είναι απαγορευμένες η γλώσσα, η παράδοση και ο πολιτισμός, όπου ο αυτόχθων, ιστορικός πληθυσμός στερείται των στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εγώ, ως Κούρδος, δε θα μπορούσα να αποδώσω τις μορφές με διαφορετικό τρόπο. Τα τοπία, δεν είναι τόσο σκληρά. Αντίθετα, θα έλεγα ότι μέσα τους κρύβουν κάτι σα μελωδία¨.
Στα περισσότερα έργα του ο καλλιτέχνης δείχνει μια ιδιαίτερη προτίμηση στις γυναικείες μορφές ή φιγούρες. ¨δεν είναι συνειδητή επιλογή, αλλά πιστεύω ότι η γυναίκα είναι εκείνη που κρατάει ζωντανό τον κουρδικό πολιτισμό. Εγώ και τα αδέλφια μου, για παράδειγμα, τα κουρδικά λαϊκά παραμύθια και τραγούδια, τα ακούγαμε από τη μάνα ή τις γιαγιάδες και όχι από τον πατέρα ή τους παππούδες. Η γυναίκα είναι το ¨όχημα¨ μεταφοράς – μετάδοσης της γλώσσας και της παράδοσης από γενιά σε γενιά. Σήμερα η Κούρδισσα αγωνίζεται, βασανίζεται, φυλακίζεται, ενώ πολλές καταφεύγουν και στο βουνό. Οι γυναίκες, όπως και οι άνδρες, σηκώνουν στους ώμους τους το βαρύ φορτίο του αγώνα. Η γυναίκα ενσαρκώνει τη μορφή της παράδοσης, γίνεται ο κρίκος που ενώνει τις νέες γενιές με τον κουρδικό πολιτισμό¨.

Κραυγή 1, 1989, χάραξη σε λινέλιουμ, 30x16,5 εκ.


Και η διατήρηση τις γλώσσας, του πολιτισμού, των παραδόσεων αποτελεί για τους Κούρδους τρόπο αντίστασης κατά των τουρκικών βλέψεων για αφομοίωση ή εξαφάνιση του λαού τους. ¨Η γλώσσα είναι παράνομη. Δεν υπάρχουν ραδιόφωνα και τηλεοράσεις, όπου να ακούγονται τα κουρδικά. Αντιθέτως, υπάρχει πολιτική αφομοίωση του κουρδικό λαού.
Τα παιδιά αναγκάζονται να διδάσκονται μόνο τα τούρκικα, ώστε να χάσουν τη μητρική τους γλώσσα. Για αυτό, οι γονείς που έχουν εθνική συνείδηση προσπαθούν μέσα στο σπίτι να διδάξουν στα παιδιά τους αυτή τη γλώσσα, επειδή ξέρουν ότι είναι ο μοναδικός τρόπος μεταφοράς του πολιτισμού και της ¨κουρδικότητας¨ στις επόμενες γενιές. Με ποιον τρόπο οι Κούρδοι αντιστέκονται, αγωνίζονται; Διατηρώντας τη γλώσσα, τον πολιτισμό, μαθαίνοντας από τα λιγοστά βιβλία, την γραπτή κουρδική λογοτεχνία. Όπως εσείς οι Έλληνες είχατε το κρυφό σχολείο στην τουρκοκρατία, έτσι κι εμείς κρυφά μαθαίνουμε την γλώσσα μας¨.

Κραυγή 2, 1990, ξυλογραφία, 24x16 εκ.


Όπως όλοι οι Κούρδοι, έτσι και ο Σερχάτ διδάσκει αυτή τη γλώσσα στο γιο του, παράλληλα με τα ελληνικά. ¨Όσοι ασχολούνται με το πολιτισμό και τη γλώσσα¨, λέει, ¨γνωρίζουν ότι δεν δημιουργούνται. Ένας χριστιανός θα έλεγε, ότι είναι χάρισμα θεού.
Έχουμε το παράδειγμα της εσπεράντο, μιας ¨γλώσσας¨ που δεν μπόρεσε να επιβιώσει. Και σήμερα, 35 εκατομμύρια Κούρδοι μιλούν τη ίδια γλώσσα και διαθέτουν έναν μεγάλο αρχαίο πολιτισμό. Και όμως, απαγορεύουν τη χρήση αυτής της γλώσσας, χωρίς καμμία από τις διεθνείς οργανώσεις (με εξαίρεση τη Διεθνή Αμνηστία, τους Γιατρούς του Κόσμου, τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα) να ενδιαφέρονται¨.

Ταπείνωση 2, 1992, χάραξεη σε MDF, 26x30,5 εκ.


Ακόμα και το όψιμο ενδιαφέρον κάποιων δυτικοευρωπαϊκών χωρών, που στράφηκαν κατά της πολιτικής της Τουρκίας με αφορμή το κύμα των Κούρδων προσφύγων προς την Ευρώπη, δεν τις απαλλάσσει, κατά τον Σερχάτ, από το μερίδιο των ευθυνών τους για τη στάση που τήρησαν κατά το παρελθόν. ¨Η Αμερική, η Γερμανία και κάποιες άλλες χώρες, οι κυβερνήσεις και όχι οι λαοί, είναι ηθικοί αυτουργοί της γενοκτονία των Κούρδων. Δηλαδή, αν το Ιράν, η Τουρκία ή το Ιράκ σφάζουν τον κουρδικό λαό και του στερούν τα δικαιώματα του, αυτό το κάνουν με την οικονομική, πολιτική, διπλωματική και κυρίως στρατιωτική στήριξη που παρέχουν στα δικτατορικά καθεστώτα κάποιες κυβερνήσεις δυτικών χωρών.
Αυτά τα κράτη, ιδιαίτερα η Αγγλία και η Γαλλία, έχουν, μάλιστα και ιστορικές ευθύνες για το διαμελισμό του Κουρδιστάν. Το 1923, όταν με τη συμφωνία της Λωζάνης το Κουρδιστάν χωρίστηκε και μοιράστηκε σε τέσσερα κράτη, εκτός από την υπογραφή των κεμαλικών Τούρκων, στα έγγραφα υπάρχει και η υπογραφή, η σφραγίδα των Άγγλων και των Γάλλων¨.
Εκτός, όμως, από τις πάλαι ποτέ Μεγάλες Δυνάμεις, ακόμα και σήμερα κάποιες μικρότερες χώρες λειτουργούν σαν τροχοπέδη στον αυτοπροσδιορισμό των Κούρδων. ¨Ένα από τα πρώτα άρθρα του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών είναι το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση.

Ταπείνωση 3, 1991, ξυλογραφία, 14,5x32,5 εκ.


Οι Κούρδοι πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για τον αυτοπροσδιορισμό τους. Κι όμως, αυτός ο αρχαίος λαός της περιοχής στερείται αυτού του δικαιώματος την ίδια ώρα που στα Ηνωμένα Έθνη υπάρχουν κράτη με πληθυσμό 60.000 ή 100.000 κατοίκους. Αυτά τα κράτη, που καλώς υπάρχουν, ¨παίζουν¨ με την τύχη του κουρδικού λαού όταν δεν παίρνουν αποφάσεις, τα ίδια, δεν καταγγέλλουν όταν δεν δίνουν στον κουρδικό λαό το δικαίωμα που έχουν οι ίδιοι. Μεγάλα και μικρά κράτη μπορούν να καθορίζουν την τύχη των Κούρδων. Πως μπορούν και αποφασίζουν, ότι οι Κούρδοι είναι ένας λαός που ¨περισσεύει¨ από την παγκόσμια κοινότητα¨;


Από την εφημερίδα ¨Νέα Μακεδονία¨, Συνέντευξη της Εβδομάδας, Κυριακή 1 Φεβρουάριου 1998, Θεσσαλονίκη.